Imam Abu Hanifah [80H/699M– 150H/767M]
Imam Abu
Hanifah atau nama sebenarnya Nu’man bin Tsabit bin Zhuthi’ lahir pada tahun
80H/699M di Kufah, Iraq, sebuah bandar yang sudah sememangnya terkenal sebagai
pusat ilmu Islam pada ketika itu. Ianya diasaskan oleh ‘Abdullah ibn Mas‘ud
radhiallahu ‘anh (32H/652M), seorang sahabat zaman Rasulullah shallahu ‘alaihi
wasallam. Ayahnya seorang pedagang besar, sempat hidup bersama ‘Ali bin Abi
Thalib radhiallahu ‘anh. Imam Abu Hanifah sekali-sekala ikut serta dalam urusniaga
ayahnya akan tetapi minatnya yang lebih besar ialah ke arah membaca dan
menghafal Al-Quran.
Imam Abu
Hanifah pada satu hari telah berjumpa dengan seorang tokoh agama yang masyhur
pada ketika itu bernama as-Sya’bi. Melihatkan kepintaran dan kecerdasan luar
biasa yang terpendam dalam Imam Abu Hanifah, as-Sya’bi menasihatkan beliau agar
lebih banyak mencurahkan usaha ke dalam bidang ilmu-ilmu Islam. Dengan nasihat
dan dorongan as-Sya’bi, Imam Abu Hanifah mula menceburkan diri secara khusus
mempelajari ilmu-ilmu Islam.
Imam Abu
Hanifah mula belajar dengan mendalami ilmu-ilmu qiraat, ilmu bahasa Arab ilmu
kalam dan lain-lain. Akan tetapi bidang ilmu yang paling diminatinya ialah ilmu
hadith dan fiqh. Beliau banyak meluangkan masa dan tenaga untuk mendalaminya.
Imam Abu Hanifah meneruskan pembelajarannya dengan bergurukan kepada as-Sya’bi
dan beberapa tokoh ilmuan lain di Kufah. Menurut riwayat, jumlah gurunya di
Kufah sahaja berjumlah 93 orang.
Beliau
kemudiannya berhijrah ke bandar Basrah di Iraq, untuk berguru bersama Hammad
bin Abi Sulaiman, Qatadah dan Shu’bah. Setelah sekian lama berguru dengan
Shu’bah yang pada ketika itu terkenal sebagai Amir al-Mu’minin fi Hadith
(pemimpin umat dalam bidang hadith), beliau diizinkan gurunya untuk mula
mengajar hadith kepada orang ramai. Berkata Shu’bah: “Sebagaimana aku ketahui
dengan pasti akan kesinaran cahaya matahari, aku juga ketahui dengan pasti
bahawa ilmu dan Abu Hanifah adalah sepasangan bersama.”
Imam Abu
Hanifah tidak hanya berpuas hati dengan pembelajarannya di Kufah dan Basrah di
Iraq. Beliau kemudiannya turun ke Makkah dan Madinah untuk menuntut ilmu lagi.
Di sana beliau duduk berguru kepada ‘Atha’ bin Abi Rabah. Kemudiannya Imam Abu
Hanifah duduk pula bersama Ikrimah, seorang tokoh besar agama di Makkah yang
juga merupakan anak murid kepada ‘Abdullah ibn ‘Abbas, ‘Ali bin Abi Thalib ra,
Abu Hurairah ra dan ‘Abdullah ibn ‘Umar radhiallahu ‘anhum. Kehandalan Imam Abu
Hanifah dalam ilmu-ilmu hadith dan fiqh diiktiraf oleh Ikrimah sehingga beliau
kemudiannya membenarkan Imam Abu Hanifah menjadi guru kepada penduduk Makkah.
Imam Abu
Hanifah kemudiannya meneruskan pengajiannya di Madinah bersama Baqir dan
Ja’afar as-Shadiq. Kemudiannya beliau duduk bersebelahan dengan Imam Malik bin
Anas, tokoh besar kota Madinah ketika itu. Walaupun Imam Abu Hanifah 13 tahun
lebih tua daripada Imam Malik, ini tidak menghalangnya untuk turut serta
belajar. Apabila guru kesayanganya Hammad meninggal dunia di Basrah pada tahun
120H/738M, Imam Abu Hanifah telah diminta untuk mengganti kedudukan Hammad
sebagai guru dan sekaligus tokoh agama di Basrah. Melihatkan tiada siapa lain
yang akan meneruskan perjuangan Hammad, Imam Abu Hanifah bersetuju kepada
jawatan tersebut.
Mulai di
sinilah Imam Abu Hanifah mengajar dan menjadi tokoh besar terbaru dunia Islam.
Orang ramai dari serata pelusuk dunia Islam datang untuk belajar bersamanya. Di
samping mengajar, Imam Abu Hanifah adalah juga seorang pedagang dan beliau amat
bijak dalam mengadili antara dua tanggungjawabnya ini sebagaimana diterangkan
anak muridnya al-Fudail ibn ‘Iyyadh: “Adalah Imam Abu Hanifah seorang ahli
hukum, terkenal dalam bidang fiqh, banyak kekayaan, suka mengeluarkan harta
untuk sesiapa yang memerlukannya, seorang yang sangat sabar dalam pembelajaran
baik malam atau siang hari, banyak beribadat pada malam hari, banyak berdiam
diri, sedikit berbicara terkecuali apabila datang kepadanya sesuatu masalah
agama, amat pandai menunjuki manusia kepada kebenaran dan tidak mahu menerima
pemberian penguasa.”
Pada
zaman pemerintahan Abbasid, Khalifah al-Mansur telah beberapa kali meminta
beliau menjawat kedudukan Qadhi kerajaan. Imam Abu Hanifah berkeras menolak
tawaran itu. Jawapan Abu Hanifah membuatkan al-Mansur marah lalu dia menghantar
Imam Abu Hanifah ke penjara. Akan tetapi tekanan daripada orang ramai
menyebabkan al-Mansur terpaksa membenarkan Imam Abu Hanifah meneruskan
pengajarannya walaupun daripada dalam penjara. Apabila orang ramai mula
mengerumuni penjara untuk belajar bersama Imam Abu Hanifah, al-Mansur merasakan
kedudukannya mula tergugat. Al-Mansur merasakan Imam Abu Hanifah perlu
ditamatkan hayatnya sebelum terlambat.
Akhirnya
Imam Abu Hanifah meninggal dunia pada bulan Rejab 150H/767M (ketika berusia 68
tahun), yakni ketika berada di dalam penjara disebabkan termakan makanan yang
diracuni orang. Dalam riwayat lain disebutkan bahawa beliau dipukul dalam
penjara sehingga mati. Kematian tokoh ilmuan Islam ini amat dirasai oleh dunia
Islam. Solat jenazahnya dilangsungkan 6 kali, setiapnya didirikan oleh hampir
50,000 orang jamaah. Abu Hanifah mempunyai beberapa orang murid yang ketokohan
mereka membolehkan ajarannya diteruskan kepada masyarakat. Antara anak-anak
murid Imam Abu Hanifah yang ulung ialah Zufar (158H/775M), Abu Yusuf
(182H/798M) dan Muhammad bin Hasan as-Syaibani(189H/805M).
Imam Malik bin Anas [93H/711M – 179H/796M]
Imam
Malik bin Anas lahir di Madinah pada tahun 93H/711M. Beliau dilahirkan di dalam
sebuah kota yang merupakan tempat tumbuhnya Islam dan berkumpulnya generasi
yang telah dididik oleh para sahabat Rasulullah s.a.w. Sejarah keluarganya juga
ada hubung kait dengan ilmu Islam, dengan datuknya sendiri adalah seorang
perawi dan penghafal hadith yang terkemuka. Pakciknya juga, Abu Suhail Nafi’
adalah seorang tokoh hadith kota Madinah pada ketika itu dan dengan beliaulah
Malik bin Anas mula mendalami ilmu-ilmu agama, khususnya hadith. Abu Suhail
Nafi’ ialah seorang tabi‘in yang sempat menghafal hadith daripada ‘Abdullah ibn
‘Umar, ‘Aisyah binti Abu Bakar, Ummu Salamah, Abu Hurairah dan Abu Sa‘id
al-Khudri r.a.
Selain
Nafi’, Imam Malik bin Anas juga duduk berguru dengan Jaafar as-Shadiq, cucu
kepada al-Hassan, cucu kepada Rasulullah s.a.w. Imam Malik juga duduk belajar
di Masjid Nabawi, Madinah dan berguru dengan Muhammad Yahya al-Ansari, Abu
Hazim Salmah ad-Dinar, Yahya bin Saad dan Hishambin ‘Urwah. Mereka ini semua
ialah anak murid kepada para sahabat Rasulullah s.a.w. Suasana kehidupan Imam
Malik bin Anas di Madinah yang ketika itu dipenuhi dengan para tabi‘in amatlah
menguntungkannya. Para tabi‘in ini adalah mereka yang sempat hidup bersama
sahabat-sahabat Rasulullah s.a.w. Mereka sempat belajar, mendengar hadith dan
mengamalkan perbuatan para sahabat secara terus. Inilah antara sebab kenapa
Imam Malik bin Anas tidak pernah meninggalkan Madinah kecuali apabila pergi
menunaikan ibadat hajinya.
Imam
Malik bin Anas kemudiannya mengambil alih peranan sebagai tokoh agama di Masjid
Nabawi, Madinah. Ajarannya menarik sejumlah orang ramai daripada pelbagai
daerah dunia Islam. Beliau juga bertindak sebagai Mufti Kota Madinah pada
ketika itu. Imam Malik juga ialah antara tokoh yang terawal dalam mengumpul dan
membukukan hadith-hadith Rasulullah s.a.w di dalam kitabnya al-Muwattha’.
Kitabnya ini menjadi hafalan dan rujukan orang ramai sehinggakan ia pernah
dikatakan oleh Imam as-Syafi‘e sebagai: “Tidak wujud sebuah buku di bumi yang
paling hampir kepada al-Quran melainkan kitab Imam Malik ini.”
Antara
tokoh besar yang duduk belajar bersama Imam Malik ialah Imam Abu Hanifah dari
Kufah, Iraq. Selain itu diriwayatkan juga bahawa sebanyak 1,300 tokoh-tokoh
lain yang duduk bersama menuntut ilmu bersama Imam Malik di Masjid Nabawi.
Antaranya termasuklah Muhammad bin Idris, yang kemudiannya terkenal dengan
gelaran Imam as-Syafi‘e. Ketinggian ilmu Imam Malik bin Anas pernah diungkap
oleh Imam Ahmad bin Hanbal sebagai: “Imam Malik adalah penghulu daripara
penghulu ahli ilmu dan beliau pula seorang imam dalam bidang hadith dan fiqh.
Siapakah gerangan yang dapat menyerupai Imam Malik?”
Imam
Malik pernah dihukum oleh gabenor Kota Madinah pada tahun 147H/764M kerana
telah mengeluarkan fatwa bahawa hukum talaq yang cuba dilaksanakan oleh
kerajaan Abbasid sebagai tidak sah. Kerajaan Abbasid ketika itu telah membuat
fatwa sendiri bahawa semua penduduk perlu taat kepada pemimpin dan barangsiapa
yang enggan akan terjatuh talaq ke atas isterinya. Memandangkan rakyat yang
lebih taatkan ulama’ daripada pemimpin, pemerintah Abbasid telah memaksa Imam
Malik untuk mengesahkan fatwa mereka. Imam Malik enggan, malah mengeluarkan
fatwa menyatakan bahawa talaq sedemikian tidak sah (tidak jatuh talaqnya). Imam
Malik ditangkap dan dipukul oleh gabenor Madinah sehingga tulang bahunya patah
dan terkeluar daripada kedudukan asalnya. Kecederaan ini amatlah berat
sehinggakan beliau tidak lagi dapat bersolat dengan memegang kedua tangannya di
dada, lalu dibiarkan sahaja terkulai di tepi badannya.
Imam
Malik kemudiannya dibebaskan dari penjara dan beliau terus kembali mengajar di
Madinah sehinggalah beliau meninggal dunia pada 11 Rabiul-Awwal, tahun
179H/796M, ketika berusia 86 tahun (Hijrah). Di antara anak-anak murid beliau
yang masyhur ialah ‘Abdarrahman bin al-Qasim al-Tasyri (191H/807M), Ibn Wahhab
Abu Muhammad al-Masri (199H/815M) dan Yahya bin Yahya al-Masmudi (234H/849M).
Imam Muhammad bin Idris as-Syafi’e [150H/767M –
204H/820M]
Imam
as-Syafi’e lahir di Gaza, Palestin pada tahun 150H/767M. Nama sebenarnya ialah
Muhammad bin Idris as-Syafi‘e. Beliau mempunyai pertalian darah Quraisy dan
hidup tanpa sempat melihat ayahnya. Pada umur 10 tahun ibunya membawanya ke
Makkah untuk menunaikan ibadah Haji dan selepas itu beliau tetap berada di sana
untuk menuntut ilmu. Di Makkah Imam as-Syafi’e memulakan perguruannya dengan
Muslim bin Khalid al-Zanji, yakni mufti Kota Makkah ketika itu.
Kitab
ilmu yang paling terkemuka pada ketika itu ialah al-Muwattha’ karangan Imam
Malik bin Anas, dan Imam as-Syafi’e dalam usia 15 tahun telah pun menghafal
keseluruhan kitab tersebut. Imam as-Syafi’e kemudiannya berhijrah ke Madinah
untuk berguru pula dengan penulis kitab itu sendiri, yakni Imam Malik bin Anas.
Ketika itu Imam as-Syafi’e baru berumur 20 tahun dan beliau terus duduk bersama
Imam Malik sehinggalah kewafatannya pada tahun 179H/796M. Ketokohan Imam
as-Syafi’e sebagai murid terpintar Imam Malik bin Anas mulai diiktiraf ramai.
Imam as-Syafi‘e mengambil alih sebentar kedudukan Imam Malik bin Anas sebagai
guru di Masjid Nabawi di Madinah sehinggalah beliau ditawarkan satu kedudukan
jawatan oleh Gabenor Yaman. Jawatan Imam as-Syafi’e di Negeri Yaman tidak lama
kerana beliau telah difitnah sebagai pengikut mazhab Syi‘ah. Selain itu
pelbagai konspirasi lain dijatuhkan ke atasnya sehinggalah beliau dirantai dan
dihantar ke penjara di Baghdad, yakni pusat pemerintahan Dinasti Abbasid ketika
itu.
Imam
as-Syafi’e dibawa menghadap kepada Khalifah Harun ar-Rashid dan beliau berjaya
membuktikan kebenaran dirinya. Kehandalan serta kecekapan Imam as-Syafi’e
membela dirinya dengan pelbagai hujjah agama menyebabkan Harun ar-Rashid
tertarik kepadanya. Imam as-Syafi’e dibebaskan dan dibiarkan bermastautin di
Baghdad. Di sini Imam as-Syafi’e telah berkenalan dengan anak murid Imam Abu
Hanifah dan duduk berguru bersama mereka, terutamanya Muhammad bin al-Hasan
as-Syaibani. Suasana ini memberikan kelebihan yang penting bagi Imam
as-Syafi’e, iaitu beliau berkesempatan untuk belajar dan membanding antara dua
ajaran Islam, yakni ajaran Imam Malik bin Anas dan ajaran Imam Abu Hanifah.
Pada
tahun 188H/804M, Imam as-Syafi’e berhijrah pula ke Mesir. Sebelum itu beliau
singgah sebentar di Makkah dan di sana beliau diberi penghormatan dan dipelawa
memberi kelas pengajian agama. Imam as-Syafi’e kini mula diiktiraf sebagai
seorang imam dan beliau banyak meluahkan usaha untuk cuba menutup jurang
perbezaan di antara ajaran Imam Malik bin Anas dan Imam Abu Hanifah. Usahanya
ini tidak disambut baik oleh para penduduk Makkah kerana kebiasaan mereka
adalah kepada ajaran Imam Malik bin Anas.
Pada
tahun 194H/810M, Imam as-Syafi’e kembali semula ke Baghdad dan beliau dipelawa
untuk memegang jawatan Qadhi bagi Dinasti Abbasid. Beliau menolak dan hanya
singgah selama 4 tahun di Baghdad. Imam as-Syafi’e kemudian kembali ke Mesir
dan memusatkan ajarannya di sana pula. Daud bin ‘Ali pernah ditanya akan
kelebihan Imam as-Syafi’e berbanding tokoh-tokoh lain pada ketika itu, maka beliau
menjawab: “As-Syafi‘e mempunyai beberapa keutamaan, berkumpul padanya apa yang
tidak terkumpul pada orang lain. Beliau seorang bangsawan, beliau mempunyai
agama dan i’tiqad yang sebenar, seorang yang sangat murah hati, mengetahui
hadith sahih dan hadith dhaif, nasikh, mansukh, menghafal al-Quran dan hadith,
perjalanan hidup para Khulafa’ ar-Rashidin dan amat pandai pula mengarang.”
Dalam
usahanya untuk cuba menutup jurang perbezaan antara ajaran Imam Malik bin Anas
dan Imam Abu Hanifah, Imam as-Syafi’e menghadapi banyak tentangan daripada para
pengikut Mazhab Maliki yang amat taksub kepada guru mereka. Pada satu malam,
dalam perjalanan balik ke rumah dari kuliah Maghribnya di Mesir, Imam
as-Syafi’e telah diserang dan dipukul orang sehingga menyebabkan kematiannya.
Pada ketika itu Imam as-Syafi’e juga sedang menghadapi penyakit buasir yang
agak serius.
Imam
as-Syafi’e meninggal dunia pada 29 Rejab tahun 204H/820M di Mesir ketika
berumur 54 tahun (Hijrah). Beliau meninggalkan kepada dunia Islam sebuah kitab
yang paling agung dalam bidang usul fiqh berjudul ar-Risalah. Kitab ini adalah
yang terawal dalam menyatakan kaedah-kaedah mengeluarkan hukum daripada
sesebuah nas al-Qur’an dan as-Sunnah. Selain itu Imam as-Syafi’e juga
meninggalkan kitab fiqhnya yang termasyhur berjudul al-Umm. Ajaran Imam
as-Syafi’e diteruskan oleh beberapa anak muridnya yang utama seperti Abu Yaaqub
al-Buwayti (231H/846M), Rabi’ bin Sulaiman al-Marali (270H/884M) dan Abu
Ibrahim bin Yahya al-Muzani (274H/888M).
Imam Ahmad bin Hanbal [164H/781M – 241H/856M]
Imam Abu
‘Abdullah Ahmad bin Muhammad bin Hanbal dilahirkan di Baghdad, Iraq, pada tahun
164H/781M. Ayahnya seorang mujahid Islam dan meninggal dunia pada umur muda,
iaitu 30 tahun. Ahmad kemudiannya dibesarkan oleh ibunya Saifiyah binti
Maimunah. Imam Ahmad bin Hanbal menghafal al-Qur’an sejak kecil dan pada
umurnya 16 tahun beliau sudah menjadi penghafal hadith yang terkenal. Imam
Ahmad bin Hanbal meneruskan pengajian hadithnya dengan sekian ramai guru dan
beliau pada akhir hayatnya dijangkakan telah menghafal lebih daripada sejuta
hadith termasuk barisan perawinya.
Pada
tahun 189H/805M Imam Ahmad bin Hanbal berhijrah ke Basrah dan tidak lama
kemudian ke Makkah dan Madinah untuk menuntut ilmu. Di sana beliau sempat duduk
berguru dengan Imam as-Syafi‘e. Sebelum itu guru-gurunya yang masyhur ialah Abu
Yusuf, Husain ibn Abi Hazim al-Washithi, ‘Umar ibn ‘Abdullah ibn Khalid,
‘Abdurrahman ibn Mahdi dan Abu Bakar ibn ‘Iyasy. Pada tahun 198H Imam Ahmad bin
Hanbal ke negeri Yaman pula untuk berguru dengan ‘Abdurrazzaq ibn Humam,
seorang ahli hadith yang besar ketika itu, terkenal dengan kitabnya yang
berjudul al-Musannaf. Dalam perjalanannya ini Imam Ahmad mula menulis
hadith-hadith yang dihafalnya setelah sekian lama.
Imam
Ahmad bin Hanbal kembali semula ke Baghdad dan mula mengajar. Kehebatannya
sebagai seorang ahli hadith dan pakar fiqh menarik perhatian orang ramai dan
mereka mula mengerumuninya untuk belajar bersama. Antara anak muridnya yang
kemudian berjaya menjadi tokoh hadith terkenal ialah al-Bukhari, Muslim dan Abu
Daud. al-Qasim ibn Salam pernah berkata: “Ahmad bin Hanbal adalah orang yang
paling ahli dalam bidang hukum dan aku tidak melihat ada orang yang lebih
mengetahui tentang as-Sunnah selain beliau. Beliau tidak pernah bersenda gurau,
selalu berdiam diri, tidak memperkatakan apa-apa selain ilmu.”
Imam
Ahmad bin Hanbal pernah hidup di dalam penjara kerana kekerasannya menentang
Mazhab Mu’tazilah yang diterima oleh pemerintah Abbasid ketika itu. Mereka
(pemerintah) memaksa Imam Ahmad mengesahkan mazhab baru tersebut. Imam Ahmad
enggan dan ini menyebabkan beliau dirotan di dalam penjara sehingga tidak
sedarkan diri. Akibat ketegasan Imam Ahmad bin Hanbal serta tekanan daripada
para orang ramai akhirnya menyebabkan pihak pemerintah Abbasid telah terpaksa
membebaskan beliau dari penjara. Imam Ahmad kemudiannya meneruskan
pengajarannya kepada orang ramai sehinggalah kematiannya pada tahun 241H/856M,
ketika berusia 77 tahun Hijriah.
Imam
Ahmad bin Hanbal meninggalkan kepada dunia Islam kitab hadithnya yang terkenal
iaitu “al-Musnad” yang mengandungi lebih kurang 30,000 hadith Rasulullah s.a.w
dan atsar para sahabat r.a. Dua orang anaknya yang utama meneruskan perjuangan
ayah mereka, iaitu ‘Abdullah bin Ahmad dan Shaleh bin Ahmad.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar